Tablice z historią. Dwujęzyczne oznakowania w Polsce

W Polsce system oznakowania dróg i miejscowości opiera się przede wszystkim na języku polskim, jednak w regionach zamieszkanych przez mniejszości narodowe, etniczne oraz posługujące się językiem regionalnym informacje drogowe często przybierają formę dwujęzyczną.

Ministerstwo Infrastruktury z okazji Dnia Jedności Kaszubów zdecydowało nadać nazwę Trasa Kaszubska – Kaszëbskô Darga dla odcinka S6 na Pomorzu. Chociaż to pierwszy taki przypadek, by droga o tak dużym znaczeniu zyskała formalną nazwę w języku regionalnym, miejsc w Polsce z dwujęzykowymi oznaczeniami nie brakuje.

Prawne przyzwolenie

Fakt, iż na polskich drogach jesteśmy w stanie znaleźć tablice informacyjne w dwóch językach jest uregulowany prawnie i wynika z ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

Zgodnie z ustawą, gminy, w których mniejszość narodowa, etniczna lub posługująca się językiem regionalnym stanowi co najmniej 20 procent mieszkańców (wg spisu powszechnego), mogą wprowadzić dodatkowe nazwy miejscowości, ulic, a także obiektów fizjograficznych (np. rzek, wzgórz) w języku mniejszości obok nazwy polskiej.

Nazwy te dotyczą głównie tablic wjazdowych do miejscowości, ale mogą też obejmować inne oznaczenia drogowe, jeśli tak zdecyduje gmina.

Jednym z warunków, by wprowadzić dwujęzyczne nazwy jest to, że dana gmina musi być wpisana do rejestru gmin, na których obszarze używane są nazwy w języku mniejszości, prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Istotnymi zastrzeżeniami jest natomiast to, iż nazwy w języku mniejszości nie mogą być używane samodzielne i polskie nazwy mają pierwszeństwo, a także, że zabronione jest używanie nazw odnoszących się do okresu 1933–1945, jeśli były nadane przez władze III Rzeszy lub ZSRR, co ma chronić przed kontrowersyjnymi odniesieniami historycznymi.

Od Kaszub po Śląsk

Ustawienie nazwy dla drogi S6 na Pomorzu to kolejny krok w rejonie Kaszub dla uczczenia i promocji kultury kaszubskiej. Język kaszubski od lat jest natomiast widoczny na oznakowaniach, zwłaszcza w powiatach puckim, kartuskim i wejherowskim. Wynika to z faktu, że język kaszubski jest uznawany za język regionalny, wobec którego ustawa pozwala na stosowanie dwujęzycznych nazw.

Przykładowe dwujęzyczne nazwy na Pomorzu to:

• Władysławowo - Wiôlgô Wies,
• Wejherowo – Wejrowò,
• Unieszynko – Ùnieszënkò,
• Masłowice Trzebiatowskie - Trzebiôtkòwsczé Masłowice,
• Nowe Huty - Nowé Hëtë.

Inną grupą jest mniejszość niemiecka. Najwięcej dwujęzycznych nazw polsko-niemieckich występuje na Opolszczyźnie, zwłaszcza w takich powiatach jak opolski, krapkowicki czy strzelecki. Obecnie w województwie opolskim dwujęzyczne tablice znajdują się w około 29 gminach, co odzwierciedla historyczne zamieszkanie mniejszości niemieckiej na tych terenach.

Przykłady dwujęzycznych miejscowości na Opolszczyźnie to:

• Radłów – Radlau,
• Stare Karmonki - Alt Karmunkau,
• Łany – Lohnau,
• Błażejowice – Blaseowitz,
• Roszowicki Las – Roschowitzwald.

Na wschodzie kraju, w województwie podlaskim, znajdziemy dwa rodzaje dwujęzycznych nazw. W południowo-wschodniej części województwa będą to nazwy polsko-białoruskie, a na północy polsko-litewskie. Obszary te odzwierciedlają tradycyjne zamieszkanie Białorusinów i Litwinów.

Przykłady miejscowości na Podlasiu:

• Dziedziule – Didžiuliai (litewski),
• Sejwy – Seivai (litewski),
• Poluńce – Paliūnai (litewski),
• Dydule – Дыдулі (białoruski),
• Orla – Орля (białoruski).

Ostatnią grupę dwujęzycznych nazw odnajdziemy zmierzając drogami województwa małopolskiego, gdzie żyją Łemkowie uznawani za mniejszość etniczną. Występują zwłaszcza w Beskidzie Niskim, w gminach takich jak chcoaiżby Uście Gorlickie.

Przykładowe nazwy miejscowości z nazwami polsko-łemkowskimi:

• Konieczna – Koнeчнa,
• Regietów – Рeґєтiв,
• Zdynia – Ждыня,
• Ropki – Рiпкы.

Pełny rejestr gmin, na których obszarze są używane nazwy w języku mniejszości, znajdziecie na stronie rządu.